Nhà rông Tây Nguyên chính là một nét văn hóa tiêu biểu của đồng bào dân tộc Tây Nguyên. Loại hình nhà này đã in đậm trong tâm trí của bao thế hệ bà con dân tộc nơi đây và đây cũng là nét đẹp đặc trưng của người Việt Nam trong mắt bạn bè quốc tế. Nhà Rông là một kiến trúc độc đáo và nó không đơn giản chỉ là một ngôi nhà. Mà còn mang giá trị tinh thần rất đặc biệt được ví von như trái tim của cả làng. Vậy hãy cùng 121db tìm hiểu về nhà rông Tây Nguyên qua bài viết dưới đây nhé!
Tổng quan về nhà Rông Tây Nguyên
Nhà rông là một trong những nét đặc trưng văn hóa vô cùng nổi bật của đồng bào dân tộc cư ngụ tại Tây Nguyên. Đây là nơi diễn ra các hoạt động sinh hoạt cộng đồng của buôn làng. Bên cạnh đó, nhà Rông Tây Nguyên còn thể hiện được sự kết nối tâm linh trong cộng đồng. Và truyền đạt cho các thế hệ trẻ về những điều giá trị trong văn hóa truyền thống.
Loại hình nhà văn hóa này sẽ thường được thấy tại các buôn làng người dân tộc Ba Na và Gia Rai ở phía Bắc vùng Tây Nguyên. Đặc biệt chính là ở tỉnh Kon Tum và Gia Lai. Tại Việt Nam, nhà Rông Tây Nguyên còn được biết đến là sản phẩm kiến trúc phi vật thể truyền thống của dân tộc. Đây là đặc trưng văn hóa tốt đẹp cần được lưu truyền qua nhiều thế hệ đồng bào dân tộc.
Khám phá nét kiến trúc độc đáo nhà Rông Tây Nguyên
Vị trí xây dựng Nhà Rông
Nhà Rông một nét văn hóa quan trọng và đặc biệt đối với mỗi người dân Tây Nguyên. Vì vậy việc xây dựng nhà Rông rất là thiêng liêng đối với họ. Trong đó, vị trí đặt nhà Rông cũng được xem là yếu tố vô cùng quan trọng trong khi xây dựng.
Bên cạnh đó, những nghi thức trước khi xây dựng cũng được quan tâm không kém. Vì tính chất trang trọng nên phải cần người già làng tài giỏi nhất thực hiện. Những yếu tố cần đạt được khi chọn vị trí xây dựng nhà Rông đó chính là:
- Phải là nơi cao ráo thoáng mát về mùa nắng và ấm áp về mùa mưa.
Phải được xây dựng ở trung tâm của làng và từ các con đường xa phải nhìn thấy Nhà Rông.
- Phải thuận tiện cho người dân di chuyển đến những địa điểm này.
Phải bằng phẳng, rộng và đủ để khi tập trung phải ít nhất 2 – 3 lần số người của làng.
Chọn gỗ xây dựng
Gỗ là vật liệu chủ đạo để xây dựng nên nhà Rông bên cạnh các vật liệu như mây, tre, nứa, cỏ tranh,… Hầu hết các vật liệu xây dựng nhà Rông đều được lấy từ rừng. Việc đi vào rừng lấy gỗ cũng phải được tính toán chu đáo bởi những già làng giỏi nhất. Khi xuất phát, buôn làng sẽ chọn thêm hai người có sức khỏe nhanh nhẹn và tháo vát để đi lấy gỗ cùng đoàn.
Khi xuất phát, họ phải chuẩn bị đầy đủ lương thực và những vật dụng cho 9 ngày ở trong rừng tìm gỗ. Khi tìm được cánh rừng có nhiều gỗ tốt thì cả đoàn sẽ dừng lại, đứng vòng quanh và giơ rìu hú 9 tiếng lớn. Ngày hôm sau họ sẽ đến lấy đủ gỗ để xây dựng.
Vào tháng 10 âm lịch người ta sẽ chọn ngày dựng nhà Rông. Ngày đó, làng sẽ có các nghi thức cúng kiến và hát múa cùng nhau. Hoạt động này nhằm mang ý nghĩa chào mừng một cuộc sống mới bắt đầu trong ngôi nhà Rông.
Đặc điểm, kích thước Nhà Rông
Các đặc điểm trong thiết kế của ngôi nhà Rông đó là:
- Dài khoảng 10m và rộng hơn 4m, cao 15 đến 16m.
Không dùng đến sắt thép những chỗ nối hay chắp đều được chặt đẽo cẩn thận rồi dùng mây và lạt tre để buộc.
Nóc nhà sẽ có 2 mái nơi chỏm đầu dốc có một đôi sừng. Còn một dải trang trí đặc biệt chạy dọc trên sóng nóng.
- Những tấm đan tre lồ ô và nứa hoặc cây giang thường sẽ được ghép trên sàn nhà.
Giữa nhà có một hàng lan can chạy dọc mà lan can này còn dùng làm chỗ dựa cho những ché rượu cần khi làng tổ chức lễ hội.
Ngoài ra họ sẽ sử dụng cặp sừng trâu để trang trí hay khắc hình sao tám cánh, chim, hình thôi, người,… Một cách tinh xảo trên cây cột chính giữa nhà.
Kết cấu nhà Rông
Về cầu thang nhà Rông thường sẽ được đẽo từ 7 đến 9 bậc. Hình trang trí trên đầu cầu thang đều khác nhau tùy theo mỗi dân tộc. Ví dụ như người Gia Rai sẽ trang trí hình quả bầu đựng nước còn người Ba Na là hình ngọn cây rau dớn,…
Hai loại nhà Rông xuất hiện ở Tây Nguyên đó là nhà Rông trống (đực) và nhà Rông mái (cái).
- Nhà Rông trống, trong tiếng Jrai gọi là Rông tơ nao có mái to với độ cao chót vót. Có nhà cao đến 30m và được trang trí rất công phu. Nhà Rông mái được gọi là Rông Ana nhỏ hơn và có mái thấp. Hình thức bên ngoài và bên trong cũng rất đơn giản.
Kết cấu của nhà Rông Tây Nguyên với nhiều cột liên kết với nhau theo hình thức cột kèo. Để đỡ toàn bộ sàn nhà và mái nhà là phần chân đế gồm hơn 10 cột nâng. Trong đó, sẽ có 8 cột chính và 2 – 6 cột phụ nhà chồ nơi đặt cầu thang.
Nhà Rông Tây Nguyên thường được xây rất lớn vì theo quan niệm của người dân, nhà Rông to thì chứng tỏ buôn làng đó càng giàu có và sung túc.
Ý nghĩa nhà rông Tây Nguyên
- Nhà rông Tây Nguyên là nơi ẩn chứa đựng vô vàn nét đẹp văn hóa tâm linh bền vững và trường tồn của người dân Tây Nguyên.
Là nét đẹp văn hóa tinh thần đã chứa đựng biết bao mồ hôi, nước mắt và cả máu. Thể hiện một niềm kiêu hãnh và tinh thần tự tôn của cộng đồng dân tộc Việt ta. Là điềm dự báo về những ước mong lớn lao của con người trước thiên nhiên bao la, vũ trụ rộng lớn.
- Còn là nơi thể hiện lòng đoàn kết dân tộc và sự gắn bó keo sơn của người dân Tây Nguyên nói riêng và cộng đồng người Việt nói chung.
Gắn liền với nét đẹp văn hóa tinh thần và đời sống sinh hoạt của một cộng đồng dân cư mang đậm sắc màu Tây Nguyên.
- Nhà rông Tây Nguyên là di sản văn hóa quý báu được xem là trái tim của dân làng. Và là nơi cất giữ sử thi huyền thoại của dân tộc.
Nhà rông Tây Nguyên là một kiến trúc độc đáo và thiết chế văn hóa tiêu biểu. Đó là một biểu tượng truyền thống của người dân Tây Nguyên nói chung và người Gia Rai nói riêng. Và cũng là di sản quý cho hôm nay và cả mai sau. Vì vậy thế hệ chúng ta cần phải giữ gìn những nét đẹp ăn hóa truyền thống đó. Xã hội ngày một phát triển nhưng phải gìn giữ được nét văn hóa đặc trưng của cha ông để lại. Hy vọng nội dung chia sẻ về nhà Rông Tây Nguyên của 121db đã đem đến bạn đọc thêm nhiều thông tin hữu ích.
